#khatam #khatam_sazi #art #negarin #خاتم_سازی #خاتم #نگارین
حکایت صندوقچه سوم:
در تاریخ خاتم‌سازی ایران، تنها سه صندوقچه آفریده شده است؛ سه گوهر که هر یک، نه صرفاً شیئی هنری، که روحی زنده از صبر و ایمان‌اند. نخستین، به دست پدربزرگ ساخته شد و در حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) آرام گرفت. دومین، کار دستان پدر و پدربزرگم بود و در حرم شاهچراغ(ع) جای گرفت. هر دو، شاهکارهایی بودند که در آن‌ها سی نقش گوناگون از خاتم مربع، خاتم شش و خاتم گره در هم تنیده شد؛ نقوشی که برخی برای نخستین بار در تاریخ خاتم زاده شدند و برخی دیگر، پس از قرن‌ها فراموشی، دوباره جان گرفتند.
این صندوق‌ها، با دقتی وسواس‌گونه و رنگ‌بندی‌هایی کم‌نظیر ساخته شدند؛ شاه‌گل گره، سرو، ستاره پنج‌پر، متن‌های ده‌تند و ده‌کند، و حتی نقش‌های نادری چون خاتم هشت. هر قطعه استخوان، هر رگه‌ی چوب، هر مفتول برنجی، با دست و اره‌ای ساده تراشیده شد. یازده سال زمان برد تا این دو صندوق، همزاد یکدیگر، در نهایت شکوه به پایان برسند.
اما داستان صندوق سوم، داستانی دیگر است. این بار، من و برادرم، با مشورت عموها و پسرعموها، راهی دشوارتر را پیمودیم. مصالح را از نو فراهم کردیم؛ هفت تا هشت سال تنها صرف آماده‌سازی مواد اولیه شد. برای به‌دست آوردن رنگ سبز استخوان، قلم شتر را یک تا دو سال در مایعی ویژه خواباندیم تا رنگی جاودانه بگیرد. هر قطعه استخوان ساق، باید با دقتی در حد نیم میلی‌متر تراشیده می‌شد، تا در کنار هم، گل و گره‌ای تازه بیافریند.
پس از آن، سه تا چهار سال دیگر صرف ساخت خود خاتم شد. و چنین بود که یازده سال دیگر از عمر ما در این راه گذشت، تا صندوق سوم، کامل‌تر و پخته‌تر از پیشینیان، جان بگیرد.
این صندوقچه نه فقط حاصل هنر دست، که ثمره‌ی صبر، ایمان و عشق نسلی است که خاتم را همچون میراثی مقدس پاس داشته‌اند. هر گل و هر گره‌اش، حکایت از ایستادگی دارد؛ و هر رنگ و هر نقش‌اش، یادآور آن است که هنر راستین، تنها با گذر از رنج و زمان، به جاودانگی می‌رسد.
برخی از مواد استفاده شده و جزییات:
ابعاد جزئى اثر:
بدنة داخلى صندوق: طول 5/120، عرض ٧١، ارتفاع ٥٢ (سانتى متر).
بدنة در صندوق: طول 5/128، عرض ٧٨ (سانتى متر)، روية برجستة بيرونى در صندوق: طول 5/104، عرض ٥٣ (سانتى متر)،
مصالح زيركار صندوق: جوب كاج، تختة سه لابى.
مصالح اصلى مرحلة خاتم سازى:
مفتول برنجى، لايه برنجى، چوب عناب، چوب فوفل، چوب نارنج، چوب گردو، استخوان شتر، استخوان گاو.
تنوع رنگ مصالح در مرحلة خاتم سازى:
استخوان شتر: رنگ سفيد، استخوان گاو: رنگ سيز با استفاده از برادة مس، كات‌كبود، نشادر، سركه و چوب نارنج: به رنگهاى سبز و نارنجى قرمز شده است. چوب عناب: رنگ قهوه‌اى، چوب فوفل: رنگ مشكى و چوب گردو: به رنگ مشكى شده است. چارچوب نقش در مرحله خاتم چسبانى: نقش هندسى دو طرف صندوق: متن ده.
مقدار مصالح در مرحلة خاتم سازى:
مفتول برنجى: 60 تا ٧٠ كيلوگرم.
لايه برنجى: تقريبا ٧ كيلوگرم.
استخوان شتر: حدودا 6٠٠ قلم
استخوان كاو: حدودا ٥٠٠ قلم.
چوب فوفل: ٢٠ كيلوگرم.
چوب عناب: ٢٠ كيلوگرم.
چوب گردو: ٢٥ كيلوگرم.
چوب نارنج: ٢٠ كيلوگرم.
